Het Laatste Nieuws publiceerde donderdag het resultaat van een enquête die uitwijst dat vier op tien Vlamingen voorstander is van een onafhankelijk Vlaanderen. Het onderzoeksbureau iVox deed de peiling naast hun stemtest. Bijna de helft van de mensen zou Vlaanderen liefst voor alles bevoegd zien, behalve voor Defensie en Buitenlandse Zaken. Korrel zout 'Deze peiling valt compleet uit de lucht en verbaast me enorm', reageert professor politicologie Carl Devos (UGent). 'Gelijkaardige peilingen wijzen uit dat grofweg 10 tot 20 procent…
Niet ingelogd - Plus artikel - log in of neem een gratis maandabonnement
Uw Abonnement is (bijna) verlopen
Uw (proef)abonnement is verlopen (of uw browser weet nog niet van de vernieuwing)
Het Laatste Nieuws publiceerde donderdag het resultaat van een enquête die uitwijst dat vier op tien Vlamingen voorstander is van een onafhankelijk Vlaanderen. Het onderzoeksbureau iVox deed de peiling naast hun stemtest. Bijna de helft van de mensen zou Vlaanderen liefst voor alles bevoegd zien, behalve voor Defensie en Buitenlandse Zaken.
Korrel zout
‘Deze peiling valt compleet uit de lucht en verbaast me enorm’, reageert professor politicologie Carl Devos (UGent). ‘Gelijkaardige peilingen wijzen uit dat grofweg 10 tot 20 procent van de Vlamingen naar de onafhankelijkheid streeft. Er is geen immanente noodzaak aan een staatshervorming, geen hevig communautair debat, geen BHV- of Voercrisis en plots zou er sprake zijn van 40 procent pro-onafhankelijkheid. Dit is een anomalie. Ik neem de resultaten dan ook met een flinke korrel zout.’
‘Dit resultaat spreekt de dertig jaar onderzoeken van ISPO en anderen tegen, waaruit blijkt dat een onafhankelijk Vlaanderen stabiel wordt gesteund door 15 tot 20 procent van de Vlamingen’, vult professor politicologie Stefaan Walgrave (Universiteit Antwerpen) aan. ‘Zelfs bij Vlaams Belang- en N-VA-kiezers zijn er bijzonder weinig voorstanders van een onafhankelijk Vlaanderen, blijkt uit het onderzoek.’
Déjà vu
Collega Bart Maddens (KULeuven) heeft een déjà vu. Hij verwijst naar een peiling van december 2019, toen ook vier op tien Vlamingen zich achter een onafhankelijk Vlaanderen schaarden. ‘Maar die peiling gebeurde op een moment dat de regeringsonderhandelingen na zes maanden compleet in het slop zaten’, weet Maddens. ‘De impasse was compleet en veel Vlamingen zagen de onafhankelijkheid als de enige oplossing. En toen kwam de pandemie in 2020 en hadden de Vlamingen wel andere zorgen. Corona was de deus ex machina voor België.’
Walgrave ziet niet in vanwaar deze plotse verandering zou komen. ‘Er is momenteel geen enkele discussie over een verregaande staatshervorming. Zelfs bij N-VA en het Vlaams Belang leeft het thema niet in hun politieke communicatie.’
Op de VB-agenda
Daar is Maddens het niet mee eens. ‘VB-voorzitter Tom Van Grieken zet het thema bovenaan de agenda’, redeneert hij. ‘Er wordt niets verdoezeld. Hij zegt zelfs dat het sociale programma van zijn partij niet mogelijk is zonder een onafhankelijk Vlaanderen. Een peiling als deze kan hem aansporen om die lijn consequent vol te houden. En het kan best dat ook de N-VA dit aangrijpt om het communautaire terug bovenaan de agenda te plaatsen, nadat het vroeger vooral economische en veiligheidsthema’s heeft bespeeld.’
Tot nog toe was er van zo’n koerswijziging geen sprake, stelt VUB-collega Dave Sinardet vast. ‘Minister-president Jan Jambon geeft grif toe dat er geen draagvlak voor een onafhankelijke staat Vlaanderen is’, zegt hij. ‘Zelfs partijvoorzitter Bart De Wever zegt in de stemtest niet “helemaal akkoord” te zijn voor onafhankelijkheid en schuift eerder confederalisme naar voor. En plots zou 40 procent van de Vlamingen dat wel zijn?’
Maddens duidt de koerswending door het feit dat de Vlaams Belang-kiezers misschien plots separatisten zijn geworden. ‘Mensen kiezen misschien in eerste instantie voor veiligheids- of migratiethema’s, maar worden dan ook in de rest van het Vlaams Belang-programma gezogen’, argumenteert hij. ‘Onderzoek wijst aan dat kiezers redelijk trouw zijn aan het héle programma, eens ze de keuze hebben gemaakt. Dat is een kwestie van sociale psychologie. De cognitieve dissonantie vermindert. Vroeger was het thema niet belangrijk, maar nu wel. Het is dus mogelijk dat deze peiling een blijver is. Eénmaal de kiezer de kar heeft gekeerd, is er moeilijk een weg terug.’
Niet representatief
Walgrave vindt dat een peiling bij 1.000 Vlamingen alvast een behoorlijk aantal is. ‘De online-sample is echter de achillespees van heel wat onderzoeken, inclusief de onze trouwens’, erkent hij. ‘Op basis waarvan werden de mensen overtuigd eraan deel te nemen? Zo’n online-peiling is moeilijk representatief te noemen.’
Dave Sinardet deelt die mening. ‘Een internet-panel is problematisch, omdat het gevaar van zelf-selectie reëel is. Bovendien schort er heel wat aan de vraagstelling. De geënquêteerden hadden in de HLN-peiling geen keuze tussen de verschillende staatsvormen, zoals een unitair België of meer regionale autonomie, bijvoorbeeld. Ook wordt gevraagd of men op termijn een onafhankelijk Vlaanderen wil. Wat is dat? Binnen 10 jaar, 100 jaar? Ten slotte heeft het betrokken onderzoeksbureau eerlijk gezegd ook geen al te beste wetenschappelijke reputatie.’
Ook Maddens had graag wat meer inzicht in de peiling. ‘Het is moeilijk de methodologie in te schatten. We stevenen wel af op een crisis, met twee partijen aan de uiterste zijde van het politieke spectrum, die het volgens de peilingen goed doen. Het is mogelijk dat de mensen dat aanvoelen en daarom in een peiling al anticiperen op een mogelijke impasse.’
Nieuwe peilingen nodig
Walgrave vindt de HLN-peiling zeker ‘niet onzinnig’. ‘Je kan er wel uit leren’, poneert hij. ‘Als uit een volgende peiling en andere ook zou blijken dat 40 procent van de Vlamingen voorstander is van onafhankelijkheid, zouden we misschien van een omslag kunnen spreken. Maar het is te vroeg. Laten we het er voorlopig bij houden dat dit een interessant resultaat is. Eén zwaluw maakt de lente niet.’
Mochten er inderdaad gelijkaardige peilingen volgen, is er volgens Devos werk aan de winkel. ‘In dat geval moet onderzocht worden waarom er over zo’n fundamenteel standpunt plots een massale verandering van inzicht is gebeurd. En hoe het komt dat de politicologen en peilers dit met zijn allen niet hebben zien aankomen in eerdere onderzoeken.’
